Het Handelsblad
vrijdag 20 augustus 1971
In memoriam toondichter J.A. Zwijsen
Toondichter en dirigent Johan A. Zwysen is overleden. Hij was 72. Een nieuwe leegte is ontstaan in de muziekwereld, vooral dan in het Antwerpse waar J.A. Zwysen sedert tientallen jaren een zeer populaire figuur was geworden door de muziek die hij schreef voor talrijke Komediantenrevues in de K.N.S. (waarvan hij muzikaal advizeur was) alsmede voor de meeste Vlaamse films uit de vóóroorlogse periode.
Jarenlang werkte Johan Zwysen mee aan de revues van Rik Senten die indertijd wekenlang de massa naar de Hippodroomschouwburg lokten. Misschien zijn het die produkties die bij velen de indruk hebben kunnen wekken dat de komponist Zwysen in feite bij het lichter genre diende gerangschikt te worden. Niets is minder waar. Zijn ganse leven lang heeft Johan A. Zwysen muziek geschreven die van blijvende waarde bleek te zijn, ook al volstaat zulks niet om bij ons een eigen komponist op het voetstuk te krijgen. Hij komponeerde ontelbare liederen en maakte heel wat kamermuziek. Van zijn hand verschenen vier prachtige orkestmissen. Zijn ballet “Feestdag op het land” werd opgevoerd in de Kon. Vlaamse Opera, waar ook zijn bewerking van het ballet “Haute Couture” van J. Strauss voor het voetlicht kwam. Tijdens een koncert in de Dierentuin dirigeerde Rafaël Frühbeck – de Burgos het “Fantastisch Preludium” van Zwysen.
Ofschoon Johan Zwysen konservatorium liep en zelfs een eerste prijs notenleer behaalde, dient hij toch te worden beschouwd als auto-didakt. Zulks belet niet dat hij groeide tot een buitengewoon stielvaardig musicus die meer dan eens een stunt wist uit te halen die in vakmiddens werd bewonderd. Toen hier een opvoering van “La Tosca” zou gegeven worden onder de leiding van Marius – François Gaillard, werd de dirigent plots ziek na de generale. A prima vista nam Johan Zwysen het werk over, niettegenstaande de bezetting bestond uit artiesten die zowat van overal waren gekomen. Het werd een persoonlijk sukses voor de dirigent Zwysen.
Eveneens bewees Zwysen zijn akkuratesse als vak-pianist toen hem gevraagd werd om – zonder enige voorbereiding – de vertoningen te begeleiden van oude films uit de “stomme” periode, die werden gedraaid in het Amerikaans theater tijdens de wereldtentoonstelling te Brussel. Zulke staaltjes zijn er nog bij de vleet.
Vanaf het allereerste uur stond J.A. Zwysen in de rangen van de Philharmonie. Hij maakte door zijn aktiviteit de uiterst moeilijke aanvangsperiode minder zwaar voor iedereen. Tot op de dag van zijn op rust stellen bleef hij overigens aan de Philharmonie verbonden. Uiteraard was J.A. Zwysen ook vennoot van de auteursvereniging “Sabam”.
Sedert enkele jaren was Johan Zwysen muzikaal direkteur van “De Gildebarden”. Onder zijn leiding werden talrijke operetten uit het wereldrepertoire tot suksesopvoeringen gebracht. Vooral als “arrangeur” heeft J.A. Zwysen grote diensten bewezen. Tot voor een paar maanden nog werkte hij onverdroten aan muzikale bewerkingen voor de Vlaamse Volksdanscentrale. Hijzelf komponeerde ook nog de operetten : “De drie rare gasten” en “De sleutel van St. Pieter”, die vooral bedoeld waren voor jeugdige toeschouwers. Overigens heeft J.A. Zwysen ook gekomponeerd voor het Jeugdteater.
Het ganse leven van Johan A. Zwysen stond in dienst van iemand of iets. Hem ontbraken de lef en het “draufgängerische” om door te breken in een wereld waarin talent alleen niet volstaat. Zijn al te grote bescheidenheid hield hem weliswaar op de achtergrond, maar verschafte hem een ereplaats in de herinnering van de vele vrienden die hij zich wist te maken. De Borgerhoutse St.-Annakerk was te klein om al degenen te kunnen bevatten die ontroerd stonden te luisteren toen koncertmeester Armand Van de Velde tot afscheid nog een Andante speelde van deze komponist die nu is heengegaan, maar die hopelijk zal blijven leven door de werken die hij schreef.(JdT)
Gazet van Antwerpen
21-22 augustus 1971
Antwerpse muziekwereld verloor bescheiden begaafd kunstenaar.
In de Sint-Annakerk te Borgerhout namen woensdag vele tientallen vrienden afscheid van Johan Zwysen, die decennia lang, met de hem eigen bescheidenheid, een belangrijke rol heeft gespeeld in de Antwerpse muziekwereld.
Johan A. Zwysen was 72, toen de dood een zeer vruchtbare loopbaan en een verdienstelijk leven afsloot.
Misschien spreekt zijn naam niet dadelijk allen aan, maar toch is het een feit dat honderdtallen zijn muzikaal werk hebben genoten. Zijn rijk talent uitte zich op verschillende niveaus van de muziekkunst, van het populaire voor brede konsumptie tot stijlvolle kamermuziek en volledige inzet bij de Antwerpse Philharmonie.
De h. Zwysen schreef o.a. muziek voor de vele Komediantenrevues, die jaren geleden elk toneelseizoen aan de Comedieplaats besloten. Hij was muzikaal advizeur van de KNS en had reeds voor die tijd duizenden onderhouden met lichte muziek, want reeds in de glorietijd van het Hippodroompaleis met de revues van R. Senten zorgde J. Zwysen voor degelijke en inslaande begeleiding.
Zijn naam en zijn onverdroten aktiviteit waren in de muziekwereld ook op hoger plan snel doorgedrongen. Naast kamermuziek en enkele orkestmissen komponeerde de h. Zwysen o.m. “Feestdag op het land”, dat in de KVO werd opgevoerd en “Fantastisch Preludium”, dat na de eerste uitvoering zeer gunstige kritieken kreeg.
Misschien juist omdat de kunstenaar zo bescheiden was, is hij door sommigen nooit bij wat men de “galerij van de groten” noemt gerekend. Het deerde Johan Zwysen niet, en hij ontplooide steeds breder aktiviteit o.a. door muziek voor het jeugdtoneel te komponeren en als muzikaal direkteur van “De Gildebarden”.
Het veel omvattende werk heeft de h.Johan Zwysen ook vele vrienden bezorgd en die voelden het deze week als een persoonlijk verlies aan – wat de lof was die bij een mens als J. Zwysen paste.